قبل از اینکه به تعریف اینتا کد و موارد استفاده از آن بپردازیم لازم است اشارهای به تاریخچه استفاده از اینتا کد و حذف رسیدگی به روش علی الراس در پروندههای مالیاتی بکنیم و به دلایل استفاده از اینتا کد و حذف روش علی الراس در فرایند رسیدگی مالیاتی پی ببریم.
تاریخچه رسیدگی به روش علی الراس
تا قبل از سال ۹۸ رسیدگی مالیاتی به کسب و کارها به دو روش انجام میگرفت:
- رسیدگی مالیاتی و قبولی دفاتر
- رسیدگی از طریق روش علی الراس
در واقع تمامی صاحبان کسب و کارها اعم از حقیقی و حقوقی ابتدا با ارسال اظهارنامه عملکرد، مبلغ درآمد و هزینههای خود را به اداره امور مالیاتی اظهار میکنند.
سپس هنگام رسیدگی، تمام اسناد و مدارک مربوط به درآمد و هزینههای ابرازی را به ممیز رسیدگی ارائه میدهند. در این صورت چنانچه اسناد و مدارک بررسی شده مورد قبول اداره امور مالیاتی باشد، دفاتر قبول شده و ممیز با بررسی دقیق اسناد مربوط به هزینهها (هزینههای عمومی و اداری و هزینههای مربوط به بهای تمام شده کالای فروش رفته) و درآمدها، هزینههای غیر قابل قبول و درآمدهای کتمان شده (در صورت وجود) را به درآمد مشمول مالیات ابرازی شخص اضافه کرده و مبلغ مالیات شخص را تعیین میکند.
حال در صورتی که به دلایل ذکر شده در ماده ۹۷ قانون مالیاتهای مستقیم (دلایلی از جمله عدم ارسال اظهارنامه در موعد مقرر، عدم ارائه اسناد و مدارک به اداره امور مالیاتی و یا غیر قابل قبول بودن اسناد و مدارک ابرازی از نظر اداره امور مالیاتی) مدارک و دفاتر شخص قابل رسیدگی نبوده یا از طرف اداره امور مالیاتی دفاتر مردود میشد، مالیات شخص به روش علی الراس محاسبه میشد.
به این صورت که اداره امور مالیاتی با استناد به اطلاعات موجود از جمله گردش حسابهای بانکی یا میزان خرید و فروش ارسال شده برای مودی در سامانه ۱۶۹ و… میزان درآمد شخص را تعیین میکرد.
سپس با استفاده از ضریب مالیاتی که برای کسب و کارها در جدول ضرایب بیان شده بود، درآمد مشمول مالیات را محاسبه و مالیات شخص را به صورت علی الراس تعیین میکرد.
پیشنهاد مطالعه: جهت اطلاع از قیمت و خرید دستگاه کارتخوان اینجا کلیک کنید.
جایگزین شدن اینتا کد (سود فعالیت) به جای روش علی الراس
در قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۳۱ /۴ /۱۳۹۴ ماده ۹۷ این قانون که به رسیدگی مالیاتی از روش علی الراس میپرداخت تغییر کرد. در این قانون سازمان امور مالیاتی مبنای تشخیص مالیات را بر پایه اظهارات شخص از طریق ارسال اظهارنامه قرار داد.
در این ماده بیان شده است که سازمان حداکثر تا ۳ سال از تاریخ تصویب این قانون باید شرایط لازم برای تحقق این قانون و حذف روش علی الراس را مهیا کند.
جایگزین شدن اینتا کد
به این ترتیب از سال ۹۸ روش رسیدگی از طریق علی الراس حذف شده و مبنای تشخیص مالیات مؤدی در واقع اظهارنامه ابرازی خود مؤدی قرار گرفت. یکی از دلایل مهم و غیر قابل انکار برای تصویب این قانون تشویق صاحبان کسب و کار به انجام تکالیف مالیاتی و ارسال اظهارنامه عملکرد میباشد. در این روش سازمان به جای استفاده از ضریب مالیاتی جدول ضرایب از اینتا کد (سود فعالیت) مالیات شخص را تعیین میکند.
در اینجا لازم است به این نکته اشاره کنیم که رسیدگی به روش علی الراس فقط به صورت اسمی از قانون مالیاتهای مستقیم حذف شد چرا که در عمل حذف کامل این روش برای اداره امور مالیاتی امکانپذیر نمیباشد.
در واقع چنانچه شخص از ارسال اظهارنامه عملکرد و یا ارائه اسناد و مدارک به اداره امور مالیاتی خودداری کند، اداره امور مالیاتی برای رسیدگی به اسناد و مدارک شخص چارهای جز رسیدگی به روش علی الراس نخواهد داشت.
با این تفاوت که این بار به جای استفاده از جدول ضرایب مالیاتی که تا پیش از سال ۹۸ از آن استفاده میکرد از اینتا کد برای تعیین سود فعالیت شخص استفاده میکند.
به عبارت دیگر میتوان اینگونه نتیجهگیری کرد که در صورت عدم ارسال اظهارنامه و یا عدم ارائه اسناد و مدارک، اداره امور مالیاتی باز هم چارهای جز محاسبه مالیات از طریق روش علی الرأس نخواهد داشت.
اما نکته اینجاست در صورت ارسال اظهارنامه و ارائه اسناد و مدارک دیگر ممیز نمیتواند مانند قبل (قبل از تصویب این قانون و حذف روش علی الراس) دفاتر را مردود اعلام کند و از روش علی الراس مالیات شخص را محاسبه کند.
بلکه باید کلیه هزینهها و درآمدهای شخص را به طور کامل بررسی کرده و هزینه های غیر قابل قبول و درآمدهای کتمان شده را به درآمد مشمول مالیات اضافه و مالیات شخص را تعیین کند.
اینتا کد چیست؟
اینتا کد در واقع کدی است که برای طبقهبندی فعالیتهای اقتصادی در کشور ایران استفاده میشود. به این صورت که تمام فعالیتهای اقتصادی در کشور به گروههای کوچکتر و با جزئیات بیشتر طبقه بندی میشود.
سپس برای هر دسته از این فعالیتها که در یک گروه قرار میگیرند یک کد در نظر گرفته میشود که به آن اینتا کد فعالیت میگویند.
برای فعالیتهای اقتصادی که در یک گروه قرار گرفته باشند و دارای یک اینتا کد مشترک باشند یک ضریب مالیاتی برای محاسبه سود خالص (درآمد مشمول مالیات) در نظر گرفته میشود.
تا قبل از تاریخ ۲۳/۰۳/۱۴۰۱ جدول سود خالص مربوط به اینتا کد فعالیتها در اختیار عموم نبوده و فقط ممیزان اداره امور مالیاتی به آن دسترسی داشتند اما از این تاریخ به بعد اطلاعات مربوط به سود فعالیتها برای عموم قابل دانلود و مشاهده میباشد.
موارد استفاده از اینتا کد فعالیت
- عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی (تنظیم اظهارنامه برآوردی)
- عدم ارائه اسناد و مدارک به اداره امور مالیاتی
- هنگام استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ برای اشخاص حقیقی
- استفاده غیرمستقیم از اینتا کد فعالیت توسط ممیز رسیدگی برای توافق بعد از قبولی دفاتر
در توضیح مورد ۴ میتوان به این موضوع اشاره کرد که در اکثر مواقع پس از قبولی دفاتر ممیز رسیدگی برای توافق و تعیین مالیات شخص، اینتا کد فعالیت را در نظر گرفته و سود فعالیت را تا حد امکان نزدیک به ضریب مالیاتی مربوط به اینتا کد آن فعالیت در نظر میگیرد.
چرا که با این روش ممیز، در واقع به نحوی خود را از پاسخگویی هم در مقابل مودی و هم در برابر اداره امور مالیاتی ایمن میکند و کمتر دچار چالش میشود.
غیر قابل قبول بودن هزینههای مربوط به بهای تمام شده کالا
در این مورد برخلاف موارد قبلی سود خالص به طور مستقیم محاسبه نمیشود. بلکه با استفاده از جدول مربوط به سود ناخالص که برای هر اینتا کد در نظر گرفته شده، ابتدا سود ناخالص فعالیت شخص تعیین میشود.
در واقع چنانچه شخص به هر دلیلی از ارائه گردش مواد یا گردش کالا به اداره امور مالیاتی خودداری کند (و یا حتی عدم ارائه آنالیز بهای تمام شده تولیدی نیز میتواند ملاک باشد) در این صورت ممیز از طریق محاسبه سود ناخالص مالیات شخص را تعیین میکند.
در اینجا ممیز رسیدگی از جدول سود ناخالص فعالیت که برای هر اینتا کد در نظر گرفته شده ابتدا سود ناخالص را محاسبه کرده، سپس هزینههای عمومی و اداری را بررسی و از بین آنها هزینههای قابل قبول را از سود ناخالص کسر کرده و سود خالص را برای آن فعالیت تعیین میکند.پس از محاسبه سود خالص، مالیات شخص را تعیین میکند.
نحوه دریافت اینتا کد
کلیه صاحبان کسب و کارها میتوانند با مراجعه به سامانه my.tax.gov.ir در قسمت تکمیل اطلاعات ثبت نام پرونده در بخش فعالیتها، اینتا کد مربوط به فعالیت خود را مشخص کنند. هنگام انتخاب اینتا کد، فعالیتها به سه دسته اصلی طبقهبندی میشوند:
تولید
بازرگانی
خدمات
مودی در این قسمت دسته بندی مرتبط با فعالیت خود را انتخاب میکند.
مثلاً فرض کنید شخصی یک عمده فروشی پوشاک مردانه دارد (با این فرض که تمام اجناس تولید داخل هستند) در این صورت بعد از انتخاب گزینه بازرگانی یک کادر جدید برای انتخاب موضوع فعالیت برای شخص باز میشود.
در این کادر تمامی فعالیتهای بازرگانی به صورت جزئی تر دسته بندی شده و شخص در اینجا باید گزینه <انواع پوشاک و فعالیتهای وابسته> را انتخاب کند و سپس با توجه به نوع و میزان فروش خود یکی از گزینههای زیر را انتخاب نماید:
- عمده داخلی
- عمده خارجی
- خرده داخلی
- خرده خارجی
- صادرات
- واردات
که در مثال بالا لازم است شخص عمده داخلی را انتخاب کند و در نهایت در کادر آخر اینتا کد ۲۱۰۰۱۰۱ (سایر انواع پوشاک اعم از مردانه زنانه و بچگانه- عمده فروشی) را انتخاب کند.
برای ثبت اینتا کد فعالیت باید توجه داشت که یک شخص میتواند در یک پرونده یک یا چند اینتا کد را برای فعالیت خود انتخاب کند. البته به این شرط که درصد فعالیت شخص برای هر اینتا کد باید مشخص شود و مجموع درصد فعالیت شخص به ۱۰۰ درصد برسد.
مثلاً در مثال بالا اگر شخص علاوه بر پوشاک مردانه، فروش کلاه و کمربند نیز در فعالیت خود داشته باشد لازم است اینتا کد ۲۱۰۰۰۳۱ ( فروش کلاه دستکش و کمربند- عمده فروش) را نیز در پرونده مالیاتی خود ثبت کند و درصد فعالیت خود را برای فروش در هر اینتا کد مشخص کند.
نکته بسیار مهمی که لازم است به آن اشاره کرد این است که برای ثبت اینتا کد مالیاتی، اشخاص حقیقی باید هنگام انتخاب عمده فروش یا خرده فروش دقت لازم را داشته باشند. چرا که با یک انتخاب اشتباه مسیر پرونده مالیاتی را تغییر ندهند.
چون اگر شخص مشمول ارزش افزوده نباشد و یک خرده فروش باشد و در این مرحله به اشتباه اینتا کد مربوط به عمده فروش را انتخاب کند با این تصور که ضریب مالیاتی مربوط به عمده فروش کمتر از خرده فروش است و مالیات عملکرد کمتری پرداخت خواهد کرد، در این صورت به احتمال زیاد مشمول یکی از مراحل ۹ گانه ثبت نام ارزش افزوده خواهد شد.
حال چنانچه فاکتور خرید معتبر و قابل قبول از نظر اداره امور مالیاتی (فاکتور خرید رسمی) نداشته باشد لازم است ۹% مبلغ فروش هر ساله خود را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده به اداره امور مالیاتی پرداخت کند.
برای درک اهمیت انتخاب صحیح اینتا کد در پرونده مالیاتی به مثال زیر دقت کنید:
شخصی را در نظر بگیرید که یک فروشگاه کفش دارد. (با فرض اینکه شخص خرده فروش بوده نه یک عمده فروش و به مصرف کننده نهایی میفروشد).
اگر در سال ۱۴۰۱، این شخص ۵.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان فروش داشته در این صورت چنانچه اینتا کد فعالیت خود را به درستی انتخاب نکرده و خود را به عنوان عمده فروش معرفی کند در این صورت مشمول ارزش افزوده خواهد شد.
با توجه به اینکه به در اکثر مواقع فاقد فاکتور رسمی و قابل قبول از نظر اداره امور مالیاتی میباشد بنابراین محاسبه مالیات بر ارزش افزوده شخص به صورت زیر خواهد بود:
۴۵۰.۰۰۰.۰۰۰ = ۹% * ۵.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ (مبلغی که بابت ارزش افزوده فروش باید پرداخت کند)
علاوه بر آن مالیات عملکرد سال ۱۴۰۱ به صورت زیر محاسبه میشود:
۲۵۰.۰۰۰.۰۰۰ = ۵% * ۵.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ (درآمد مشمول مالیات مربوط به اینتا کد خرده فروشی کفش)
۲۱۸.۴۰۰.۰۰۰ = ۳۹.۶۰۰.۰۰۰ – ۲۵۰.۰۰۰.۰۰۰ (سود خالص بعد از اعمال معافیت)
۳۰.۰۰۰.۰۰۰ = ۱۵% * ۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰
۳.۶۸۰.۰۰۰ = ۲۰% * ۱۸.۴۰۰.۰۰۰
۳۳.۶۸۰.۰۰۰ = ۳.۶۸۰.۰۰۰ + ۳۰.۰۰۰.۰۰۰ (مالیات عملکرد به نرخ ماده ۱۳۱)
نکته مهم: برای سال ۱۴۰۱ نرخ ماده ۱۳۱ برای اشخاص حقیقی به این صورت تغییر کرد: مالیات شخص با درآمد مشمول مالیات تا سقف ۲.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال با ضریب ۱۵% ، مازاد بر آن تا سقف ۴.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال با ضریب ۲۰% و مازاد بر ۴.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال با ضریب ۲۵% محاسبه میشود.
حال اگر شخص اینتا کد فعالیت را صحیح انتخاب کرده و خود را خرده فروش معرفی کرده باشد از پرداخت ارزش افزوده معاف بوده و محاسبه مالیات عملکرد شخص به صورت زیر خواهد بود:
۷۵۰.۰۰۰.۰۰۰ = ۱۵% * ۵.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ (درآمد مشمول مالیات مربوط به اینتا کد خرده فروشی کفش)
۷۱۰.۴۰۰.۰۰۰ = ۳۹.۶۰۰.۰۰۰ – ۷۵۰.۰۰۰.۰۰۰ (سود خالص بعد از اعمال معافیت)
۳۰.۰۰۰.۰۰۰ = ۱۵% * ۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰
۴۰.۰۰۰.۰۰۰ = ۲۰% * ۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰
۷۷.۶۰۰.۰۰۰ = ۲۵% * ۳۱۰.۴۰۰.۰۰۰
۱۴۷.۶۰۰.۰۰۰ = ۷۷.۶۰۰.۰۰۰ + ۴۰.۰۰۰.۰۰۰ + ۳۰.۰۰۰.۰۰۰ (مالیات عملکرد به نرخ ماده ۱۳۱)
همانطور که محاسبات بالا نشان میدهد در صورتی که شخص با انتخاب اشتباه اینتا کد خود را عمده فروش معرفی کند علاوه بر پرداخت ۳۳.۶۸۰.۰۰۰ تومان مالیات عملکرد باید ۴۵۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان بابت ارزش افزوده به اداره امور مالیاتی پرداخت کند.
در صورتی که اگر اینتا کد صحیح مربوط به خرده فروش را انتخاب کرده باشد، فقط ۱۴۷.۶۰۰.۰۰۰ تومان بابت مالیات عملکرد پرداخت کند.
نکته قابل توجه دیگری که باید به آن توجه کرد این است که چنانچه شخص هنگام انتخاب اینتا کد دقت لازم را نداشته و یا به هر دلیلی اینتا کد را اشتباه انتخاب کند، سیستم به او اجازه اصلاح اینتا کد را نخواهد داد.
در این صورت لازم است برای اصلاح اینتا کد پرونده، با اسناد و مدارک لازم که نوع فعالیت شخص را به درستی نشان دهد به حوزه مالیاتی مربوط به پرونده مراجعه کرده و در صورتی که رئیس حوزه مالیاتی پس از بررسی اسناد و مدارک تایید کند که اینتا کد فعالیت اشتباه ثبت شده است شخص میتواند اینتا کد را اصلاح نماید. در غیر این صورت نمیتوان اینتا کد پرونده مالیاتی را تغییر داد.
تفاوت کد آیسیک و اینتا کد
کد آیسیک در واقع یک طبقهبندی بین المللی برای فعالیتهای اقتصادی میباشد. اما چون در کشور ایران کد آیسیک برای معرفی فعالیتهای اقتصادی یک طبقهبندی کلی بوده و جزئیات فعالیت را نشان نمیدهد، گاهی مواقع فعالان اقتصادی و اداره امور مالیاتی را دچار ابهام کرده و به همین دلیل اینتا کد فعالیت در کشور ایران معرفی شد.
اینتا کد در واقع واضحتر و با جزئیات بیشتری فعالیتهای اقتصادی را طبقهبندی میکند و صاحبان کسب و کار موظف به انتخاب آن میباشند.
پیشنهاد مطالعه: تاریخچه پایانه های فروشگاهی در ایران
اما در اینجا لازم است به دو نکته مهم اشاره نمود:
انتخاب کد آیسیک و اینتا کد هر دو در پرونده مالیاتی شخص الزامی بوده و حتی در صورت عدم ثبت یکی از آنها ثبت نام پرونده مالیاتی شخص ناقص میشود.
در این صورت شخص برای طی مراحل مالیاتی از جمله ارسال اظهارنامه عملکرد دچار مشکل میشود چرا که سیستم تا تکمیل ثبت نام اجازه ارسال اظهارنامه به صاحبان کسب و کار نخواهد داد.
اینتا کد و کد آیسیک
همچنین باید به این نکته دقت کرد که هنگام ثبت نام و تکمیل پرونده مالیاتی لازم است کد آیسیک و اینتا کد مالیاتی برای یک فعالیت مطابق با هم انتخاب شوند.
مثلا اگر شخصی یه عمده فروشی قهوه دارد هنگام انتخاب کد آیسیک اگر شخص فعالیت عمده فروش قهوه را انتخاب میکند باید در نظر بگیرد که برای اینتا کد مالیاتی نیز باید همین فعالیت را انتخاب کنید.
